ସାନ୍ତାଳ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ସାମୂହିକ ଅସ୍ଥି ବିସର୍ଜନ ପର୍ବ ଦାମୋଦର ଯାତ୍ରା : ଲକ୍ଷାଧିକ ଜନସମାଗମ

ବାରିପଦା(ଦିଲ୍ଲୀପ କୁମାର ମହାନ୍ତି)- ପବିତ୍ର ମକର ସଂକ୍ରାନ୍ତିର ପରେ ପରେ ଜାନୁୟାରୀ ୧୬ରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇ ୧୮ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ୩ ଦିନ ଧରି ବାରିପଦା ସହରର ଉପକଣ୍ଠ ବୁଢ଼ାବଳଙ୍ଗ,ଜରାଳୀ ଓ ସରାଳି ନଦୀର ସଙ୍ଗମ ସ୍ଥଳି ବାରୁଣୀ ନିକଟରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବର୍ଷ ପରି ଚଳିତ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟ ଅନୁଷ୍ଠିତ ଆଦିବାସୀ(ସାନ୍ତାଳ) ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ସାମୁହିକ ଅସ୍ଥି ବିସର୍ଜନ ଦାମୋଦର ଯାତ୍ରାର ଦ୍ୱିତୀୟ ଦିନରେ ଲକ୍ଷାଧିକ ଜନସମାଗମ ହୋଇଥିଲା । ମୟୂରଭଞ୍ଜ ଗଡ଼ଜାତ ରାଜ୍ୟର ମହାରାଜାମାନଙ୍କ ଶାସନ ସମୟରୁ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇ ଆସୁଥିବା ଏହି ସାମୁହିକ ଅସ୍ଥି ବିସର୍ଜନ ପର୍ବରେ ମୟୂରଭଞ ଜିଲ୍ଲାର ବିଭିନ୍ନ ବ୍ଲକ, ପଡେ଼ାଶୀ କେନ୍ଦୁଝର, ବାଲେଶ୍ୱର ଜିଲ୍ଲା ସହିତ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ, ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ ଓ ବିହାର ଆଦି ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକରୁ ଲକ୍ଷାଧିକ ଆଦିବାସୀ(ସାନ୍ତାଳ) ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ଜନସାଧାରଣ ପାରମ୍ପରିକ ନୃତ୍ୟଗୀତ ସହ ମାଦଳ, ଧୁମସା, ଚାଙ୍ଗୁ, ବଂଶୀ ଓ କେଦ୍୍ରା ବାଦନର ତାଳେ ତାଳେ ଏହି ତିନି ନଦୀର ସଂଗମ ସ୍ଥଳିରେ ଏକତ୍ରିତ ହୋଇ ସେମାନଙ୍କର ପରିବାରରେ ମୃତ ଆତ୍ମୀୟ ସ୍ୱଜନମାନଙ୍କର ଅସ୍ଥିକୁ ବିସର୍ଜନ କରିଥିଲେ । ପ୍ରଚଳିତ ପ୍ରଥା ଓ ବିଧି ଅନୁସାରେ ଯାତ୍ରୀମାନେ ବାରିପଦା ସହର ଉପକଣ୍ଠ ବୁଢ଼ାବଳଙ୍ଗ,ଜରାଳୀ ଓ ସରାଳି ନଦୀର ସଙ୍ଗମ ସ୍ଥଳିରେ ପହଁଞ୍ଚି ନିଜ ନିଜ ନିତ୍ୟକର୍ମ ସମାପ୍ତ କରିବା ପରେ ନଦୀଗର୍ଭକୁ ସିକା ଫିଙ୍ଗି ଅସ୍ଥି ବିସର୍ଜନ କରିବା ପରେ ବୁଡ଼ ପକାଇଥିଲେ । ଏହାପରେ ନଦୀକୂଳରେ ବାଲି ଦ୍ୱାରା ଏକ ପୀଠ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରି ୪ ଗୋଟି ଶାଳ ବା ଜାମୁଡ଼ାଳ ପୋତି ତିନି ପାଶ୍ୱର୍କୁ ୭ ଘେରା ସୁତାରେ ଗୋଡ଼ାଇବା ପରେ ଖୋଲା ଥିବା ପାଶ୍ୱର୍ରେ ୭ଗୋଟି ପତ୍ରରେ ଚୁଡ଼ା, ପିଠା ଅର୍ପଣ କରି ମୃତ ବ୍ୟକ୍ତି ସହ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ଆରାଧ୍ୟ ଦେବତା ମାରାଂବୁରୁ ପୁରୁଧୁଲଙ୍କ ଉଦେ୍ଧଶ୍ୟରେ ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନା କରିଥିଲେ । ଅସ୍ଥି ବିସର୍ଜନ ପର୍ବ ଶେଷ ହେବା ପରେ ପୂଜାବଶେଷକୁ ପ୍ରଶାଦ ଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରି ବାହୁଡ଼ି ଯାଇଥିଲେ । ଏହାପରେ ଗ୍ରାମର ମୁଖ୍ୟ “ମାଝୀ” ଗ୍ରାମ ମୁଣ୍ଡରେ ଉପସ୍ଥିତ ରହି ସ୍ୱାଗତ କରି ନେବା ପରେ ଯାତ୍ରୀମାନଙ୍କ ପାଦକୁ ପାଣିରେ ଧୋଇ ତେଲ ଲଗାଯିବ । ଶେଷରେ ପରମ୍ପରା ଅନୁସାରେ ଧଳା କୁକୁଡ଼ାକୁ ପୂଜା କରାଯାଇ ତାର ମାଂସକୁ ରୋଷେଇ କରି ସମସ୍ତେ ଖାଇବାପରେ ନିଜ ନିଜ ଘରକୁ ଫେରିଯିବେ । ସାନ୍ତାଲ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ମଧ୍ୟରେ ଦାମୋଦର ଯାତ୍ରା ଉପରେ ପ୍ରଚଳିତ ଲୋକକଥା ଆଧାରରେ ସେମାନଙ୍କର ଆଦିଭୂମି ଦାମୋଦର ଉପତ୍ୟକା । ବହୁକାଳର ଯାଜାବର ଜୀବନଯାପନ ପରେ ସେମାନେ ପ୍ରଥମେ ସତ୍ଗାଳ(ସାତ୍ୱର୍ତ)ଠାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲେ ଏବଂ ଦାମୋଦର ଉପତ୍ୟକାର ଏହି ସ୍ଥାନ ସେମାନଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ସମସ୍ତ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଶୁଭସିଦ୍ଧ ହୋଇଥିଲା । ଏହି ଉପତ୍ୟକାରେ ନିଜକୁ ଓ ନିଜ ଜାତିକୁ ପ୍ରଥମ କରି ଚିହ୍ନିଲେ । ତେଣୁ ସେମାନେ ସେହି ସ୍ଥାନରୁ ବିଚୁ୍ୟତ ନହେବା ନିମନ୍ତେ ସଂକଳ୍ପବଦ୍ଧ ହୋଇଥିଲେ । ସମୟାନ୍ତରରେ ସ୍ଥାନାଭାବ ସହ ଜିବୀକା ଅନ୍ୱେଷଣରେ ଅନ୍ୟତ୍ର ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଦାମୋଦର ଉପତ୍ୟକା ସହିତ ସମ୍ପର୍କ ବଜାୟ ରଖିଥିଲେ । ଏପରିକି ପରିବାରରେ କୌଣସି ସଦସ୍ୟଙ୍କ ମୃତୁ୍ୟ ହେଲେ ମୃତ ବ୍ୟକ୍ତିର ଅସ୍ଥିକୁ ଦାମୋଦର ନଦୀରେ ବିସର୍ଜନ କରିଆସୁଥିଲେ । କାଳକ୍ରମେ ଜିବୀକାର୍ଜନ କାରଣରୁ ଦୂରଦୂରାନ୍ତକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ ହୋଇଯାଇଥିବା କାରଣରୁ ଦାମୋଦର ନଦୀକୁ ଆସି ଅସ୍ଥି ବିସର୍ଜନ କରିବା ବ୍ୟୟ ସାପେକ୍ଷ ହୋଇପଡ଼ିଥିବାରୁ ଏହାର ବିକଳ୍ପ ଭାବେ ସାନ୍ତାଳ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ଜନସାଧାରଣ ବିଭିନ୍ନ ନଦୀ ତଥା ନଦୀଗୁଡ଼ିକର ସଙ୍ଗମ ସ୍ଥଳରେ ପହଁଞ୍ଚି ନଦୀ ଗର୍ଭକୁ ପଇସା ଫିଙ୍ଗି ଘାଟକୁ କିଣି ଦାମୋଦର ନଦୀର ନାମକରଣ କରି ପରିବାରର ମୃତ ଅସ୍ଥି ବିସର୍ଜନ କରିଥାନ୍ତି । ଏହି ଅସ୍ଥି ବିସର୍ଜନ ପର୍ବକୁ ଶାନ୍ତି ଶୃଙ୍ଖଳାର ସହିତ ସମାପନ କରାଇବା ଉଦେ୍ଧଶ୍ୟରେ ପୁଲିସ ବିଭାଗ ପକ୍ଷରୁ ଗାଡ଼ିମୋଟର ଚଳାଚଳ ଉପରେ କଟକଣା ଲାଗୁ କରାଯିବା ସହ ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ବ୍ୟାପକ ପୁଲିସ ମୁତୟନ କରାଯାଇଥିଲା । ବାରିପଦା ପୌରପରିଷଦର ନିର୍ବାହୀ ଅଧିକାରୀ ସରୋଜ କୁମାର ଦାଶଙ୍କ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ତତ୍ୱାବଧାନରେ ଅସ୍ତି ବିସର୍ଜନ ସ୍ଥଳିକୁ ଅସ୍ଥାୟୀ ରାସ୍ତା ନିର୍ମାଣ, ପରିମଳ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ପାନୀୟ ଜଳ ଯୋଗାଣ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ଫାଣ୍ଡି, ଜରୁରୀକାଳୀନ ଚିକିତ୍ସା ବ୍ୟବସ୍ଥା, ଦମକଳ କେନ୍ଦ୍ର , ବିଜୁଳି ଯୋଗାଣ ସହିତ ବାରିପଦା ଆଇଟିଡ଼ିଏ ପକ୍ଷରୁ ନଦୀ ଉପରେ ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ଯାତାୟତ ନିମନ୍ତେ ମଧ୍ୟ ଅସ୍ଥାୟୀ ପୋଲ ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଥିଲା ।