ମହାନଦୀ ଜଳ ବିବାଦ ମାମଲା : ଓଡ଼ିଶାର ଦାବି ଉପରେ ଜବାବ ରଖିଲା ଛତିଶଗଡ଼

ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ:ଓଡ଼ିଶା ଏବଂ ଛତିଶଗଡ଼ କିଏ କେତେ ପରିମାଣରେ ମହାନଦୀ ଜଳ ବ୍ୟବହାର କରିବେ ତାହା ଟ୍ରିବ୍ୟୁନାଲଙ୍କ ଆଦେଶ ଦ୍ୱାରା ସ୍ଥିର ହୋଇପାରିବ ଏବଂ ଏ ବାବଦରେ ଓଡ଼ିଶାର ପୂର୍ବ ଦାବି ଗ୍ରହଣୀୟ ନୁହେଁ ବୋଲି ଛତିଶଗଡ଼ ପକ୍ଷରୁ ଦାଖଲ କରାଯାଇଥିବା ‘ଷ୍ଟେଟମେଣ୍ଟ ଅଫ୍ କ୍ଲେମସ’ ର ଜବାବରେ କୁହାଯାଇଛି । ମହାନଦୀ ଜଳ ବିବାଦ ମାମଲାରେ ଓଡ଼ିଶା ଦ୍ୱାରା ଗତ ଡିସେମ୍ବର ୧୨ ରେ ଯେଉଁ ସବୁ ଅଧିକାର ସମ୍ପର୍କିତ ଦାବି ଉପସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଥିଲା ତାହାର ଜବାବ ନିକଟରେ ଛତିଶଗଡ଼ ଦ୍ୱାରା ଟ୍ରିବ୍ୟୁନାଲ ଦାଖଲ କରାଯାଇଛି । ଏବେ ଏହାର ଉତ୍ତର ଦେବା ପାଇଁ ଓଡ଼ିଶା ସରକାରଙ୍କୁ ଟ୍ରିବ୍ୟୁନାଲ ୩ ସପ୍ତାହ ସମୟ ଦେଇଛନ୍ତି । ଟ୍ରିବ୍ୟୁନାଲରେ ଛତିଶଗଡ଼ ଦ୍ୱାରା ଦାଖଲ କରାଯାଇଥିବା ୨୩୧ ପୃଷ୍ଠାର ଜବାବରେ କୁହାଯାଇଛି ଆନ୍ତଃରାଜ୍ୟ ମହାନଦୀ ଜଳବଣ୍ଟନ ପାଇଁ ହୀରାକୁଦ ଡ୍ୟାମର ବିସ୍ତୃତ ପ୍ରକଳ୍ପ ରିପୋର୍ଟରେ କୌଣସି ବୁଝାମଣା, ରାଜିନାମା କିମ୍ବା ବ୍ୟବସ୍ଥା ନାହିଁ । ହୀରାକୁଦ ଡ୍ୟାମ ବିଶେଷ ରୂପେ ଏକ ବନ୍ୟା ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ପ୍ରକଳ୍ପ । ଏହା ଓଡ଼ିଶାର ହିତ ପାଇଁ କରାଯାଇଥିବା ଛତିଶଗଡ଼ କହିଉି । ୧୯୪୭ ରେ ହୀରାକୁଦ ଡ୍ୟାମର ବିସ୍ତୃତ ପ୍ରକଳ୍ପ ରିପୋର୍ଟ ଅବିଶ୍ୱସନୀୟ ହାଇଡ୍ରୋଲୋଜି ଉପରେ ଆଧାରିତ । ଓଡ଼ିଶାର କହିବା ଅନୁସାରେ ହୀରାକୁଦ ଡ୍ୟାମର ୭୫ ପ୍ରତିଶତ ନିର୍ଭରଯୋଗ୍ୟ ଜଳପ୍ରବାହ କେବଳ ୧୮.୨୪୨ ଏମଏଏଫ । ଛତିଶଗଡ଼ ଦ୍ୱାରା ମହାନଦୀ ଉପରମୁଣ୍ଡରେ ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଥିବା ୬ଟି ବ୍ୟାରେଜ ଉପରେ ଏହାର କୌଣସି ପ୍ରଭାବ ପଡ଼ିବ ନାହିଁ ବୋଲି ଛତିଶଗଡ଼ କହିଛି । କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଜଳ ଆୟୋଗ ଦ୍ୱାରା ଜୁଲାଇ ୧୩, ୨୦୧୬ ରେ ଉପରମୁଣ୍ଡର ପ୍ରକଳ୍ପ ଯୋଗୁଁ କୌଣସି ପ୍ରଭାବ ପଡ଼ିବ ନାହିଁବୋଲି କୁହାଯାଇଛି । ଅପରପକ୍ଷେ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୦୨, ୨୦୧୬ରେ ହାଇଡ୍ରୋଲୋଜି ନିର୍ଦ୍ଦେଶକଙ୍କ ଅନୁସାରେ ଅଣମୌସୁମୀ ଋତୁରେ ଜଳ ପ୍ରଭାବ ହ୍ରାସ ପାଇଥିବା କୌଣସି ଟ୍ରେଣ୍ଡ ମିଳିନଥିଲା । ଓଡ଼ିଶା ଦ୍ୱାରା ୧୨.୨୮ ଏମଏଏଫ ଅଧିକ ପରିମାଣର ଜଳ ନିଷ୍କାସନ କରାଯାଉଛି । ଓଡ଼ିଶା ଦ୍ୱାରା ପୂର୍ବରୁ ପ୍ରତି ଜବାବରେ ଏହା ସ୍ୱୀକାର କରାଯାଉଥିବା ଛତିଶଗଡ଼ ପକ୍ଷରୁ କୁହାଯାଇଛି । ଓଡ଼ିଶା ଦ୍ୱାରା ଦାଖଲ କରାଯାଇଥିବା ପ୍ରତି ଜବାବରେ ଜଳ ବର୍ଷ ୧୯୯୦-୯୧, ୧୯୯୪-୯୫, ୧୯୯୮-୯୯, ୧୯୯୯-୨୦୦୦, ୨୦୦୩-୦୪, ୨୦୦୫-୦୬, ୨୦୦୭-୦୮ ଓ ୨୦୦୮-୦୯ ରେ ଅଧିକ ଜଳ ନେଇଥିବା ସ୍ୱୀକାର କରାଯାଇଛି ବୋଲି ଛତିଶଗଡ଼ କହିଛି । ଏତଦବ୍ୟତୀତ ମହାନଦୀ ଅବବାହିକାରୁ ଓଡ଼ିଶା ୨.୦୮୨ ଏମଏଏଫ ଜଳ ଶକ୍ତି ସଂସ୍ଥା ପାଇଁ ଉପଯୋଗ ନିମନ୍ତେ ଯୋଜନା କରିଛି ବୋଲି ଛତିଶଗଡ଼ ଉତ୍ତରରେ ଦର୍ଶାଇଛି । ମହାନଦୀ ଅବ ବାହିକାର ଜଳ ପ୍ରବାହ ହ୍ରାସ କରିବା ପରିସରକୁ ଓଡ଼ିଶା ବହୁମାତ୍ରାରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିଛି । ହୀରାକୁଦର ହାରାହାରି ୦.୬୭ ପ୍ରତିଶତ ଜଳ ପ୍ରବାହ ଥିବା ବେଳେ ପ୍ରସ୍ତାବିତ ୬ଟି ବ୍ୟାରେଜର କ୍ଷମତା କେବଳ ୦.୨୨ ଏମଏଏଫ ରହିଛି । ଅଣମୌସୁମୀ ଋତୁରେ ଜଳ ପ୍ରବାହ ହ୍ରାସ ହୋଇନାହିଁ । ଓଡ଼ିଶା ଭୂତଳ ଜଳ ସମ୍ଭାବନାକୁ ବିକଶିତ କରିବାରେ ବିଫଳ ହୋଇଛି । ଓଡ଼ିଶା ଅଣ ମୌସୁମୀ ସମୟରେ ଅଧିକ ପରିମାଣରେ ଜଳ ବ୍ୟବହାର କରିଥିବାର ସ୍ୱୀକାର କରିଛି । ଓଡ଼ିଶାର ପ୍ରମୁଖ ଜଳ ସମ୍ପଦ ଓ ବର୍ଷାରେ ମହାନଦୀ, ବ୍ରାହ୍ମଣୀ, ବୈତରଣୀ, ସୁବର୍ଣ୍ଣରେଖା, ଇନ୍ଦ୍ରାବତୀ, ଋଷିକୁଲ୍ୟା, ବଂଶଧାରା, ନାଗାବଳୀ, ମାଛକୁଣ୍ଡରେ ଭୂପୃଷ୍ଠ ଜଳର ଉପଲବ୍ଧତା ତଥା ଉପଯୋଗୀତା ରହିଛି । ଛତିଶଗଡ଼ ଦ୍ୱାରା ପୁଣି କୁହାଯାଇଛି ଓଡ଼ିଶା ଦ୍ୱାରା ମହାନଦୀ ଅବବାହିକାକୁ ୧୪୯୩.୨୪ ଏମସିଏମ, ବ୍ରାହ୍ମଣୀ ଅବ ବାହିକାକୁ ୬୬୯.୩ ଏମସିଏମ, ଋଷିକୁଲ୍ୟା ଅବବାହିକାକୁ ୧୬୬୩ ଏମସିଏମ ଜଳ ରପ୍ତାନୀ କରୁଥିବା ଦେଖାଯାଇଛି । ଏହି ତିନୋଟି ସ୍ଥାନ ହୀରାକୁଦ ଡ୍ୟାମର ତଳମୁଣ୍ଡରେ ଅନ୍ତର୍ଗତ । ଏସବୁ ଜଳ ରପ୍ତାନୀ ପ୍ରକଳ୍ପକୁ ଅବବାହିକାରେ ଅନ୍ୟ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କ ସହିତ ବିଚାର ବିମର୍ଶ କରା ନଯାଇ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଯାଇଛି । ମହାନଦୀ ଅବବାହିକା ବାହାରକୁ ଜଳ ରପ୍ତାନୀ କରିବା ପ୍ରମାଣ କରୁଛି ଯେ ଓଡ଼ିଶାରେ ଅଧିକ ଜଳ ରହିଛି ଯେତିକି ଓଡ଼ିଶା ମହାନଦୀ ଅବବାହିକାରୁ ଚାହୁଁଛି । ଛତିଶଗଡ଼ ୪୪ ପ୍ରତିଶତ ବନ୍ୟାଞ୍ଚଳ ରହିଛି । ବିକାଶ ପାଇଁ ପରିବେଶ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ସାଜିଛି । ଲୋକମାନଙ୍କର ଆର୍ଥିକ ବିକାଶର ଆଶା ମହାନଦୀ ଅବବାହିକାରୁ କରାଯାଇପାରିବ । ଓଡ଼ିଶା ଅନ୍ୟ ସେବୁ ଅବବାହିକାରୁ ଲାଭବାନ ହେଉଛି । ଓଡ଼ିଶାର ବିକାଶ ପାଇଁ କେନ୍ଦ୍ର ଜଙ୍ଗଲ ଓ ପରିବେଶ ମନ୍ତ୍ରାଳୟର ମଞ୍ଜୁରି ନେବା ଆବଶ୍ୟକତା ନାହିଁ । ଏହା ଗୋଟିଏ ପୁରୁଣା ରାଜ୍ୟ ଯାହା ବିକଶିତ ହୋଇସାରିଛି । ହୀରାକୁଦ ଡ୍ୟାମ୍ ନିର୍ମାଣ ଯୋଗୁଁ ଛତିଶଗଡ଼ କ୍ଷତିର ସମ୍ମୁଖୀନ ହୋଇଛି ବୋଲି ଛତିଶଗଡ଼ ପକ୍ଷରୁ କୁହାଯାଇଛି ।